Glosariusz
Ten wielojęzyczny glosariusz zawiera łatwe do zrozumienia definicje głównych terminów naukowych używanych na tej stronie internetowej w dziedzinie oceny ryzyka. Terminy i ich definicje są wymienione w naszych produktach komunikacyjnych jako wyskakujące uwagi wyjaśniające pojęcia dla ogółu społeczeństwa bez wiedzy specjalistycznej.
W całym dokumencie używana jest standardowa pisownia w języku angielskim. Akronimy są kapitalizowane. Terminy przedstawiono małymi literami. Wpisy są tłumaczone na wszystkie 24 języki urzędowe UE.
Glosariusz jest dokumentem aktualizowanym na bieżąco. Można sugerować brakujące terminy za pośrednictwem formularza online – Zadaj pytanie.
Zastrzeżenie: Definicje w glosariuszu przeznaczone są wyłącznie do pomocy użytkownikom niniejszej strony w zrozumieniu terminologii naukowej. Definicje mogą różnić się od zawartych w ustawodawstwie Unii Europejskiej i Dzienniku EFSA.
O
Wskaźnik opisujący, jak choroba dotyka populacji w zakresie pogorszenia stanu zdrowia, wzrostu ryzyka zgonu, kosztu leczenia lub innych możliwych do rozpoznania parametrów
Jeden z najważniejszych kroków w ocenie ryzyka, dotyczący szczegółowej oceny tego, kto lub co jest przedmiotem narażenia na zagrożenie, oraz ilościowego określenia wielkości narażenia
Wymagana przepisami prawa ocena zaprojektowana w celu porównania bezpieczeństwa organizmu zmodyfikowanego genetycznie (GM) z jego niezmodyfikowanym genetycznie odpowiednikiem
Specjalistyczna dziedzina nauk stosowanych, zajmująca się weryfikacją danych naukowych i prowadzeniem badań w celu oceny ryzyka związanego z określonymi zagrożeniami. Ocena ryzyka obejmuje cztery kroki: identyfikację zagrożeń, charakterystykę zagrożeń, ocenę narażenia i charakterystykę ryzyka
Proces oceny potencjalnych szkód w środowisku wywołanych przez substancję, aktywność albo zdarzenie naturalne. Taka ocena może dotyczyć wprowadzania zmodyfikowanych genetycznie roślin, stosowania pestycydów czy rozprzestrzeniania się szkodników roślinnych
Oddziaływanie między patogenem (organizmem chorobotwórczym, np. bakterią, wirusem lub pasożytem) a organizmem żywym, inaczej gospodarzem, mogące prowadzić do rozwoju choroby
Zalecenie dietetyczne stosowane w przypadku istnienia zbyt małej liczby danych, by wyliczyć średnie zapotrzebowanie organizmu. Odpowiednia wartość spożycia to średnie stężenie składnika pokarmowego, spożywanego każdego dnia w typowej, zdrowej populacji, co do którego zakłada się, że jest odpowiedni dla potrzeb danej populacji
Termin określający choroby i zakażenia, które mogą przenosić się między zwierzętami a ludźmi
Nadmiar przypadków chorobowych w porównaniu z normalnie oczekiwaną w populacji wielkością. Ognisko choroby może pojawić się na ograniczonym obszarze geograficznym lub obejmować kilka krajów. Może utrzymywać się przez kilka dni lub tygodni albo przez kilka lat
Wystąpienie u dwóch lub więcej osób tej samej choroby przenoszonej przez żywność po spożyciu tego samego jedzenia lub napoju
Czas wymagany do tego, by 50% substancji występującej w organizmie osobnika, populacji lub ekosystemie uległo rozkładowi bądź naturalnej eliminacji. Jest często używany do opisywania zanikania substancji potencjalnie szkodliwych, takich jak toksyny chemiczne
Proces definiowania konkretnego problemu, któremu należy zaradzić, np. w ramach oceny ryzyka środowiskowego. Obejmuje on sformułowanie pytania i określenie, jak można na nie odpowiedzieć (np. przez zidentyfikowanie punktów końcowych, które mają być mierzone)
Zaawansowane technologie wykorzystywane w całościowej analizie cząsteczek budujących komórki organizmów żywych; np. genomika zajmuje się badaniem całego genomu, a proteomika — analizą pełnego zestawu białek w próbce biologicznej
Opcja zarządzania ryzykiem z akceptacją pomijalnego poziomu skutków narażenia na stresor chemiczny, biologiczny lub fizyczny w populacji bądź ekosystemie
Opcja zarządzania ryzykiem z akceptacją pewnego poziomu skutków narażenia na stresor chemiczny, biologiczny lub fizyczny w populacji bądź ekosystemie, jeśli zachodzi regeneracja ekologiczna
Opinie obejmują oceny ryzyka w zakresie ogólnych problemów naukowych, oceny wniosków o zezwolenia dla produktów, substancji lub oświadczenia bądź ewaluację oceny ryzyka
Specyfikacja mająca na celu harmonizację poboru próbek z państw członkowskich w celu analizy występowania szkodliwych lub korzystnych substancji w żywności, paszy i wodzie
Zdolność drobnoustrojów do wzrastania w obecności substancji zaprojektowanych do ich zabijania, np. niektóre zakażenia u ludzi obecnie stają się oporne na działanie antybiotyków, co powoduje wątpliwości dotyczące powszechnego stosowania tych leków
Żywa istota, np. ludzie, zwierzęta, rośliny czy drobnoustroje (jak bakterie i wirusy)
Organizm zawierający materiał genetyczny, który celowo poddano zmianom i który nie występuje naturalnie w wyniku hodowli lub selekcji
Rodzaj oświadczenia zdrowotnego, które sugeruje, że składnik odżywczy lub składnik żywności mogą wpływać na utrzymanie prawidłowego zdrowia człowieka i sprawności lub poprawiać kontrolę masy ciała
Sposób postępowania (np. oświadczenie lub obraz) stosowany w marketingu żywności, sugerujący, że ze spożywania danego produktu spożywczego, składnika odżywczego lub składnika można czerpać korzyści dla zdrowia
Oświadczenie, które implikuje występowanie korzystnych właściwości odżywczych produktu spożywczego, jak np. „niskotłuszczowy” lub „bogaty w błonnik”