Eolaíocht iontaofa

Tá an neamhspleáchas ar cheann de phríomhluachanna EFSA. I gcomhréir lena straitéis, tá an tÚdarás tiomanta do neamhspleáchas a shaineolaithe, a bhaill fhoirne, a mhodhanna agus a shonraí a chosaint ó aon tionchar seachtrach míchuí agus a chinntiú go bhfuil na sásraí riachtanacha i bhfeidhm aige chun é sin a bhaint amach.

Cuireann an tÚdarás sraith láidir beart agus cleachtas oibre i bhfeidhm chun neamhspleáchas a chuid oibre eolaíche a chosaint agus chun coinbhleachtaí leasa a sheachaint. Tugtar le chéile iad seo go léir agus mínítear iad i mbeartas EFSA maidir le neamhspleáchas, a ndearnadh athbhreithniú air i mí an Mheithimh 2017. Cuirtear an beartas i bhfeidhm leis na rialacha atá leagtha síos sa Chinneadh maidir le bainistiú leasanna iomaíocha.

Dea-chleachtais maidir le measúnú riosca

Tá corpas cuimsitheach de dhea-chleachtais mheasúnaithe riosca forbartha ag EFSA chun obair a Choiste Eolaíoch agus a phainéal eolaíocha a threorú. Tá Coiste Eolaíoch EFSA tar éis glacadh le sraith moltaí maidir le trédhearcacht i measúnú riosca chun a chinntiú go bhfuil a chuid oibre chomh trédhearcach agus is féidir. Tá tuilleadh faisnéise ar fáil anseo.

Is iad na tuairimí eolaíocha deiridh go léir a ghlacann an Coiste Eolaíoch agus na painéil eolaíocha an toradh ar phlé agus ar chinntí comhchoiteanna, agus bíonn cead cainte comhionann ag gach comhalta. Ní féidir le haon saineolaí aonair tionchar míchuí a imirt ar chinntí an phainéil.

Éagsúlacht tuairimí eolaíocha

Sula gcuirtear tús le hobair ar thuairim eolaíoch, déanann EFSA roinnt beart lena chinntiú nach bhfuil sé ag déanamh an oibre céanna a dhéanann comhlachtaí cosúla eile. Go háirithe, malartaíonn sé faisnéis faoi ghníomhaíochtaí measúnaithe riosca atá beartaithe lena Fhóram Comhairleach d'ionadaithe na mBallstát trí thairseach OpenEFSA EFSA agus trí bhunachar sonraí de ghníomhaíochtaí measúnaithe riosca atá beartaithe ag na Ballstáit.

Déanann EFSA an-chúram freisin aon éagsúlacht a d'fhéadfadh a bheith ann idir a thuairimí eolaíocha agus an obair a dhéanann na Ballstáit nó comhlachtaí náisiúnta/réigiúnacha/idirnáisiúnta eile a aithint a luaithe agus is féidir. Sa chás go n-aithnítear éagsúlachtaí den sórt sin, tá nós imeachta i bhfeidhm ag EFSA chun na saincheisteanna conspóideacha a shoiléiriú agus/nó a réiteach. Tá sé seo leagtha amach in alt 30 de Rialachán Bunaitheach EFSA agus i sraith treoirlínte dea-chleachtais arna n-eisiúint ag an bhFóram Comhairleach. Idir 2006 agus 2018, braitheadh 13 chás d’éagsúlachtaí a d'fhéadfadh a bheith ann agus tugadh aghaidh orthu.

Roghnúchán saineolaithe eolaíochta

Roghnaítear comhaltaí an Choiste Eolaíoch, na bpainéal eolaíoch agus a ngrúpaí oibre, chomh maith le saineolaithe seachtracha eile a chuireann le hobair EFSA, de réir a n-inniúlachta agus a saineolais eolaíochta ag baint úsáide as critéir oibiachtúla thrédhearcacha. Le linn an phróisis roghnúcháin, déantar grinnscrúdú ar leasanna a dhearbhaíonn iarratasóirí chun coinbhleachtaí leasa a chosc (féach thíos).

Bainistiú leasanna iomaíocha

Déanann EFSA scagadh córasach ar an bhfaisnéis a sholáthraíonn saineolaí sa Dearbhú Leasa (DL) agus déanann sé measúnú ar cé acu an ionann nó nach ionann leas dearbhaithe agus coinbhleacht. Déanann Seirbhísí Dlí agus Dearbhaithe EFSA próiseas scagtha an Dearbhaithe Leasanna Bliantúla a chomhordú agus a bhailíochtú.

I mí an Mheithimh 2017, ghlac Bord Bainistíochta EFSA beartas nua maidir le neamhspleáchas, a chuireann feabhas ar an gcur chuige a bhí againn roimhe sin trí roinnt cosaintí breise a chur san áireamh. Tá na gnéithe seo a leanas sa bheartas athbhreithnithe anois:

• Sainmhíniú nua ar cad is coinbhleacht leasa ann, a chuireann EFSA i gcomhréir leis na rialacha is déanaí arna nglacadh ag an gCoimisiún Eorpach dá choistí saineolaithe.
• Sraith chuimsitheach rialacha “marana”: cuirfear cosc go huathoibríoch ar shaineolaithe seachtracha páirt a ghlacadh i bpainéil eolaíocha EFSA nó i ngrúpaí oibre má bhí siad fostaithe, ag gníomhú mar shainchomhairleoirí, nó má thairg siad comhairle eolaíoch d’eagraíochtaí a oibríonn i réimsí a thagann faoi shainchúram EFSA sa dá bhliain roimhe sin. Baineann na tréimhsí marana freisin le saineolaithe a fuair maoiniú taighde (os cionn 25 % den mhaoiniú iomlán an taighde) ó eagraíochtaí dá leithéid.
• Ceanglas go ndearbhóidh saineolaithe an cion dá dtuilleamh bliantúil a fhaightear ó aon eagraíocht, comhlacht nó cuideachta a dtagann a ngníomhaíochtaí laistigh de réimsí oibre EFSA. Foilseofar agus úsáidfear an fhaisnéis seo mar chuid de mheasúnú an DL.
• Foilseofar Liosta de “chomhaltaí institiúideacha” EFSA, amhail údaráis náisiúnta agus idirnáisiúnta, ollscoileanna nó institiúidí taighde.
• Beidh saineolaithe na mBallstát a ghlacann páirt i gcruinnithe piarmheasúnaithe faoi réir na mbeart grinnscrúdaithe agus trédhearcachta céanna is infheidhme maidir le saineolaithe an phainéil.

D'fhorbair EFSA rialacha freisin chun an beartas nua seo a chur chun feidhme. Thosaigh EFSA ag cur chun feidhme na rialacha nua maidir le cur chun feidhme atá leagtha amach ina chinneadh maidir le bainistiú leasanna iomaíocha ón 1 Iúil 2018. Tagann na rialacha nua in ionad na gcritéar a bhí in úsáid ag EFSA go dtí an 30 Meitheamh 2018 chun na DLanna a scagadh, a leagadh amach i rialacha 2014 maidir le dearbhuithe leasa.

Seachas na srianta neamhchoinníollacha atá infheidhme maidir le daoine atá fostaithe i “dtionscal an bhia” nó a bhfuil infheistíochtaí airgeadais acu in oibreoirí gnó bia, cuirtear san áireamh sa mheastóireacht ar an DL na leasanna arna ndearbhú ag an saineolaí i ndáil le sainordú an ghrúpa atá i gceist. Tá na critéir scagtha do gach gníomhaíocht leagtha síos go trédhearcach san Iarscríbhinn a ghabhann le cinneadh EFSA maidir le bainistiú leasanna iomaíocha.

Bunaithe ar thoradh an scagtha ar gach DL, cinneann EFSA cé acu an bhfuil cead ag an duine páirt a ghlacadh sa ghrúpa eolaíoch ábhartha nó nach bhfuil agus, má tá, cén ról a bheidh aige nó aici (mar shampla cathaoirleach/leaschathaoirleach nó ball de phainéal eolaíoch nó de ghrúpa oibre).

Chomh maith leis an scagadh rialta seo ar na leasanna dearbhaithe, dhá uair sa bhliain déanann EFSA athbhreithniú rialta ar shampla ionadaíoch de na DLanna mionscrúdaithe chun faireachán a dhéanamh ar iomláine agus comhleanúnachas le rialacha EFSA.

I gcás ina bhfaightear amach gur fhág saineolaí faisnéis ábhartha ar lár a éascódh coinbhleacht leasa a aithint, féadfaidh EFSA nós imeachta maidir le “sárú ar na rialacha” a thosú, a bhféadfadh a bheith mar thoradh air go nglactar beart amháin nó níos mó i leith an tsaineolaí lena mbaineann. Má chuirtear beart i bhfeidhm, déanann EFSA athbhreithniú ar an aschur eolaíoch ar chuir an saineolaí leis d’fhonn a shoiléiriú cé acu a bhí nó nach raibh tionchar ag an saineolaí sin ar an aschur, agus cé chomh mór is a bhí an tionchar sin.

Tuairiscítear torthaí na bpróiseas sin don Bhord Bainistíochta agus ó 2019 i leith, cuireann EFSA Tuarascáil Bhliantúil ar fáil go poiblí maidir le gníomhaíochtaí a bhaineann le neamhspleáchas:

• Tuarascáil Bhliantúil ar chur i bhfeidhm bheartas EFSA maidir le neamhspleáchas, 2019. Tréimhse tuairiscithe: 1 Eanáir – 31 Nollaig 2019
• Tuarascáil Bhliantúil ar chur i bhfeidhm bheartas EFSA maidir le neamhspleáchas, 2018. Tréimhse tuairiscithe: 1 Eanáir – 31 Nollaig 2018

Dearbhuithe leasanna

Ceanglaítear ar gach saineolaí de chuid an Choiste Eolaíoch, na bpainéal eolaíoch agus na ngrúpaí oibre dearbhú gealltanais a shíniú, lena n-áirítear tiomantas chun gníomhú go neamhspleách, agus dearbhú leasa bliantúil (DLB) a sholáthar do gach grúpa EFSA a bhfuil siad ina mball de. 

Ceanglaítear ar shaineolaithe DLB a chur isteach sula nglacann siad páirt sa ghrúpa eolaíoch ábhartha agus é a nuashonrú uair amháin sa bhliain ar a laghad, a luaithe a thagann leas nua chun cinn nó a athraítear leas a fógraíodh roimhe sin.

Cuimsíonn DLB sonraí faoi ghníomhaíochtaí reatha agus gníomhaíochtaí arna gcur i gcrích le cúig bliana anuas sna catagóirí seo a leanas:

• Infheistíochtaí airgeadais.
• Ról bainistíochta.
• Fostaíocht.
• Sainchomhairleoireacht ócáideach.
• Ballraíocht d'eintiteas sainchomhairleach eolaíochta.
• Maoiniú taighde.
• Cearta maoine intleachtúla.
• Ballraíocht nó cleamhnacht eile.
• Leasanna ábhartha eile.

Ceanglaítear ar shaineolaithe freisin leasanna breise a dhearbhú ó bhéal ag tús gach cruinnithe a bhfreastalaíonn siad air. Má dhéantar leas a dhearbhú ó bhéal, scagann baill foirne EFSA é agus má shainaithnítear coinbhleacht leasa cuireann siad cosc ar an saineolaí páirt a ghlacadh sa phlé. Tuairiscítear agus déantar doiciméadú i miontuairiscí gach cruinnithe ar choinbhleachtaí leasa ó bhéal agus ar thoradh an scagtha nó an bhirt a rinneadh chun cosc a chur ar choinbhleacht leasa aitheanta.

Foireann EFSA

Feidhmíonn foireann EFSA ar mhaithe le leas an phobail agus tá siad faoi réir roinnt oibleagáidí faoi rialacháin foirne AE is infheidhme maidir le gach státseirbhíseach atá fostaithe ag institiúidí, comhlachtaí nó gníomhaireachtaí an AE, lena n-áirítear an oibleagáid a bheith ag gníomhú go neamhchlaonta agus go hionraic, coinbhleachtaí leasa a sheachaint agus iad a thuairisciú a luaithe a thagann siad chun cinn. Eagraíonn EFSA seisiúin múscailte feasachta dá fhoireann chun cultúr inmheánach a chothú nach nglacann le claontacht ar bith.

Iarrann EFSA ar iarratasóirí a chuireann isteach ar phoist fholmha mar bhaill foirne, ar a ghníomhairí agus ar a oifigigh DLB a líonadh isteach, a ndéantar scagadh air roimh iarrthóir a earcú agus a chinntíonn nach sanntar baill foirne do thionscadail inar sainaithníodh coinbhleachtaí leasa. Foilsíonn EFSA DLBanna a ardbhainistíochta go réamhghníomhach ar líne fiú mura mbíonn ceanglas dlíthiúil ann é sin a dhéanamh.

Nós imeachta soláthair agus dámhachtana deontas

Éilíonn nósanna imeachta soláthair phoiblí EFSA a bhaineann le gníomhaíochtaí eolaíochta EFSA ar aon duine dlítheanach nó nádúrtha Dearbhú Leasa a chur isteach.

Ina theannta sin, éilíonn EFSA ar thairgeoirí nó ar iarratasóirí Deontais DL a chur isteach maidir le gach ball den fhoireann atá le cur leis an tionscadal.

Sa chomhthéacs sin, scagann EFSA DLanna arna gcur isteach agus cinneann sé cé acu an ionann leas dearbhaithe agus coinbhleacht leasa nó nach ionann de réir na gcritéar oibiachtúil agus trédhearcach atá leagtha síos in Iarscríbhinn 2 den Chinneadh maidir le Bainistiú Leasanna Iomaíocha. Sa chás go n-aithnítear CLanna agus nach féidir leis an tairgeoir nó an rannpháirtí, a ghlacann páirt sa nós imeachta maidir le dámhachtain an deontais, an choinbhleacht a chosc nó saineolaí malartach cuí a mholadh, is é an toradh a bheidh air sin ná go gcuirfear an tairgeoir nó an rannpháirtí atá i gceist as an áireamh.